دهانشویه‌ها: مکملی مؤثر در بهداشت دهان و دندان

دهانشویه‌ها محلول‌هایی مایع هستند که برای شست‌وشوی دهان مورد استفاده قرار می‌گیرند و نقش مهمی در تکمیل مراقبت‌های روزانه دهان و دندان دارند.  استفاده از دهانشویه به عنوان مرحله‌ای تکمیلی پس از مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، می‌تواند به کاهش باکتری‌های مضر، خوشبو کردن دهان، تقویت مینای دندان و تسکین التهاب‌های خفیف کمک کند.

در طول تاریخ، انسان‌ها از ترکیبات طبیعی مانند نمک، سرکه، عسل و گیاهان دارویی برای شست‌وشوی دهان استفاده می‌کردند. امروزه با پیشرفت علم دندانپزشکی، دهانشویه‌های مختلفی تولید می‌شوند تا نیازهای متنوع افراد را پوشش دهند.

مدل های دهانشویه 

-دهانشویه ضدعفونی‌کننده
دهانشویه‌های ضدعفونی‌کننده معمولاً حاوی ترکیبات ضدباکتری مانند کلرهگزیدین یا ترکیبات الکلی هستند که با هدف کاهش جمعیت میکروب‌های دهان به ویژه پلاک دندانی تولید می‌شوند. این نوع دهانشویه‌ها در درمان و پیشگیری بیماری‌های لثه و التهاب‌های مخاطی کاربرد فراوانی دارند. استفاده منظم از آن‌ها به کاهش التهاب و خونریزی لثه کمک می‌کند. با این حال، مصرف طولانی‌مدت دهانشویه‌های ضدعفونی‌کننده ممکن است باعث تغییر رنگ دندان‌ها و ایجاد طعم ناخوشایند شود. بنابراین بهتر است مصرف آن‌ها تحت نظر دندان‌پزشک و محدود به دوره‌های مشخص باشد. این محصولات مکمل بهداشت دهان بوده و جایگزین مسواک زدن و نخ دندان نیستند.

-دهانشویه بدون الکل
دهانشویه‌های بدون الکل به منظور کاهش تحریکات ناشی از الکل در دهان طراحی شده‌اند و برای افرادی که به الکل حساسیت دارند یا از خشکی دهان رنج می‌برند، مناسب‌تر هستند. این نوع دهانشویه‌ها معمولاً حاوی ترکیبات ضدباکتری ملایم و عصاره‌های گیاهی هستند که باعث تازه شدن نفس و حفظ سلامت دهان می‌شوند. به دلیل عدم وجود الکل، خطر خشکی مخاط دهان کاهش یافته و استفاده از آن برای کودکان و افرادی با شرایط خاص پزشکی امن‌تر است. با این حال، قدرت ضدعفونی‌کنندگی آن‌ها ممکن است نسبت به دهانشویه‌های الکلی کمتر باشد. استفاده منظم از این دهانشویه‌ها می‌تواند به حفظ تعادل میکروبی دهان کمک کند و بوی بد دهان را کاهش دهد.

-دهانشویه حاوی فلوراید
دهانشویه‌های فلورایددار به منظور پیشگیری و کنترل پوسیدگی دندان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و حاوی میزان مناسبی از فلوراید هستند که مینای دندان را تقویت می‌کند. فلوراید با افزایش مقاومت مینای دندان در برابر اسیدهای ناشی از فعالیت باکتری‌ها، نقش مهمی در حفظ سلامت دندان‌ها ایفا می‌کند. این نوع دهانشویه به خصوص در کودکان و افرادی که در معرض خطر بالای پوسیدگی هستند، توصیه می‌شود. استفاده منظم از دهانشویه فلورایددار می‌تواند به کاهش حساسیت دندان‌ها نیز کمک کند. این محصولات مکملی مفید در کنار مسواک و نخ دندان برای حفظ سلامت دندان‌ها به شمار می‌روند. رعایت دستور مصرف و میزان فلوراید موجود در محصول اهمیت زیادی دارد.

-دهانشویه‌های طبیعی و گیاهی
دهانشویه‌های طبیعی معمولاً از عصاره‌های گیاهی و ترکیبات ارگانیک مانند آلوئه‌ورا، نعناع، بابونه و روغن‌های گیاهی تهیه می‌شوند و هدف اصلی آن‌ها حفظ سلامت دهان به شیوه‌ای ملایم و بدون استفاده از مواد شیمیایی قوی است. این دهانشویه‌ها به دلیل خواص ضدالتهابی و ضدعفونی‌کننده طبیعی، می‌توانند در کاهش التهاب لثه و تسکین درد موثر باشند. همچنین، عصاره‌های گیاهی به تازه کردن نفس و بهبود طعم دهان کمک می‌کنند و برای افرادی که تمایل به استفاده از محصولات طبیعی دارند، گزینه‌ای مناسب محسوب می‌شوند. معمولاً این دهانشویه‌ها فاقد الکل و مواد شیمیایی مضر هستند و برای استفاده روزانه بی‌خطر به شمار می‌آیند. با این حال، قدرت ضدباکتریایی آن‌ها ممکن است کمتر از دهانشویه‌های شیمیایی باشد.

-دهانشویه ضد حساسیت
دهانشویه‌های ضد حساسیت به منظور کاهش حساسیت دندان و لثه طراحی شده‌اند و معمولاً حاوی ترکیباتی مانند نیترات پتاسیم یا استرانسیوم هستند که به کاهش تحریکات عصبی در دندان‌ها کمک می‌کنند. این نوع دهانشویه‌ها برای افرادی که به دلایل مختلفی مانند تحلیل لثه، پوسیدگی‌های سطحی یا ترک‌های مینایی دندان دچار حساسیت هستند، مناسب است. استفاده منظم از این محصولات می‌تواند حساسیت ناشی از تماس با غذاهای سرد، گرم یا اسیدی را کاهش دهد. همچنین این دهانشویه‌ها اغلب ترکیبات ضدالتهابی و ضدباکتری ملایم نیز دارند که به حفظ سلامت لثه کمک می‌کنند. مصرف صحیح و مستمر آن‌ها تحت نظر دندان‌پزشک می‌تواند کیفیت زندگی بیماران حساس را بهبود بخشد. این محصولات مکمل مراقبت‌های دندانی روزانه محسوب می‌شوند.

-دهانشویه درمانی کلرهگزیدین
دهانشویه‌های درمانی کلرهگزیدین حاوی ماده ضدعفونی‌کننده کلرهگزیدین گلوکونات هستند که به عنوان یکی از قوی‌ترین ضدباکتری‌های موضعی شناخته می‌شود. این دهانشویه‌ها برای درمان عفونت‌های دهان، التهاب لثه و پس از جراحی‌های دهانی کاربرد دارند و توانایی کاهش سریع پلاک‌های میکروبی را دارا هستند. کلرهگزیدین به طور خاص برای بیمارانی که بهداشت دهان آن‌ها به هر دلیلی مختل شده، تجویز می‌شود. با وجود اثربخشی بالا، مصرف طولانی مدت این نوع دهانشویه ممکن است موجب تغییر رنگ دندان‌ها و زبان و ایجاد طعم فلزی در دهان شود. به همین دلیل، استفاده از کلرهگزیدین باید تحت نظر دقیق دندان‌پزشک و برای مدت محدود صورت گیرد. این دهانشویه مکمل درمان‌های دندانی و بهداشتی محسوب می‌شود.

-دهانشویه‌های سفیدکننده
دهانشویه‌های سفیدکننده حاوی ترکیباتی مانند پراکسید هیدروژن یا مواد شیمیایی ملایم هستند که به تدریج به حذف لکه‌های سطحی دندان‌ها کمک کرده و موجب روشن‌تر شدن رنگ آن‌ها می‌شوند. این نوع دهانشویه‌ها برای افرادی که به دنبال بهبود زیبایی لبخند خود هستند، مناسب است و می‌تواند در کنار روش‌های سفیدکننده دندان مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، استفاده مکرر و طولانی مدت ممکن است باعث حساسیت دندان‌ها و تحریک لثه‌ها شود. قدرت سفیدکنندگی این دهانشویه‌ها معمولاً کمتر از درمان‌های تخصصی در مطب دندان‌پزشکی است. استفاده صحیح و طبق دستور مصرف، بهترین نتیجه را به همراه دارد و باید به عنوان مکمل مراقبت‌های روزانه در نظر گرفته شود. این محصولات علاوه بر خاصیت سفیدکنندگی، اغلب به تازگی نفس نیز کمک می‌کنند.

مزایا و معایب دهانشویه‌ها

دهانشویه ها را چه زمانی و چندبار در روز استفاده کنیم؟

دهانشویه‌ها بهتر است روزانه یک تا دو بار، ترجیحاً پس از مسواک زدن و استفاده از نخ دندان، مورد استفاده قرار گیرند. زمان مناسب برای مصرف آن معمولاً پس از وعده‌های غذایی یا پیش از خواب شبانه است. استفاده در این زمان‌ها به کاهش باکتری‌ها و حفظ طولانی‌مدت‌تر تمیزی دهان کمک می‌کند. نوع دهانشویه، هدف مصرف و وضعیت دهان و دندان فرد نیز در تعیین تعداد دفعات مصرف مؤثر است. مقدار مناسب برای هر بار مصرف حدود ۱۵ تا ۲۰ میلی‌لیتر است و باید به مدت ۳۰ ثانیه در دهان چرخانده شود. استفاده صحیح و منظم از دهانشویه می‌تواند به کاهش باکتری‌ها، خوشبو شدن دهان و پیشگیری از بیماری‌های لثه کمک کند.

آیا دهانشویه برای کودکان بی‌خطر است؟

استفاده از دهانشویه برای کودکان می‌تواند بی‌خطر باشد، اما تنها در صورتی که با رعایت شرایط سنی، نوع محصول و نحوه استفاده صحیح انجام گیرد.

آیا دهانشویه‌ها برای درد دندان مفید هستند؟

دهانشویه‌ها می‌توانند به‌صورت موقت در تسکین درد دندان مفید باشند، اما درمان اصلی درد دندان نیستند. تأثیر آن‌ها بستگی به نوع درد و علت آن دارد. 

بهترین دهانشویه برای آفت دهان چیست؟

برای درمان یا تسکین آفت دهان (زخم‌های کوچک و دردناک در داخل دهان)، استفاده از دهانشویه‌هایی که خاصیت ضدالتهاب، ضدعفونی‌کننده و تسکین‌دهنده دارند توصیه می‌شود. بهترین دهانشویه‌ها برای آفت دهان معمولاً شامل ترکیباتی هستند که التهاب و درد را کاهش دهند و از عفونت ثانویه جلوگیری کنند و همچنین زخم را تمیز نگه دارند و روند بهبود را تسریع کنند.

دهانشویه‌های پیشنهادی برای آفت دهان

نحوه استفاده صحیح از دهانشویه‌ها

-انتخاب مناسب دهانشویه:
دهانشویه متناسب با نیاز خود را (ضدعفونی‌کننده، فلورایددار، ضد حساسیت و...) طبق توصیه دندان‌پزشک یا اطلاعات روی محصول انتخاب کنید.

-مطالعه برچسب و دستور مصرف:
پیش از مصرف، اطلاعات روی بسته‌بندی از جمله مقدار مصرف، مدت زمان قرقره کردن و دفعات استفاده را به دقت بخوانید.

-اندازه‌گیری مقدار مناسب:
معمولاً ۱۰ تا ۲۰ میلی‌لیتر (حدود یک درب بطری) از دهانشویه برای یک بار استفاده کافی است. برخی محصولات دارای پیمانه‌اند.

-قرقره کردن صحیح:
محلول را به مدت ۳۰ تا ۶۰ ثانیه در دهان بچرخانید و غرغره کنید (در صورت توصیه). از بلعیدن دهانشویه خودداری شود.

-تف کردن محلول:
پس از پایان زمان، دهانشویه را به‌طور کامل تف کنید. از بلعیدن آن جداً خودداری شود.

-عدم شست‌وشوی دهان با آب بعد از مصرف:
به مدت ۳۰ دقیقه پس از استفاده از دهانشویه، از خوردن، نوشیدن، یا شست‌وشوی دهان خودداری کنید تا اثر محصول حفظ شود.

آیا دهانشویه‌ها جایگزین مسواک هستند؟

دهانشویه‌ها به‌تنهایی توانایی پاک‌سازی کامل سطح دندان‌ها و لثه را ندارند و بنابراین نمی‌توانند جایگزین مسواک باشند. عملکرد اصلی مسواک، حذف فیزیکی پلاک میکروبی و بقایای غذایی از سطح دندان‌ها و نواحی بین دندانی است. در حالی که دهانشویه بیشتر نقش ضدعفونی‌کننده، ضدالتهاب و تازه‌کننده‌ی نفس را دارد. استفاده از دهانشویه بدون مسواک زدن، به‌تنهایی برای پیشگیری از پوسیدگی و بیماری‌های لثه کافی نیست. بهترین نتیجه زمانی حاصل می‌شود که دهانشویه به‌عنوان مکمل در کنار مسواک و نخ دندان به کار رود. به طور کلی، رعایت هم‌زمان تمام اجزای بهداشت دهان، سلامت کامل‌تری را تضمین می‌کند.

بهترین برندهای دهانشویه 

دهانشویه‌ها نقش مکمل در بهداشت دهان و دندان دارند و استفاده صحیح از آن‌ها می‌تواند به کاهش باکتری‌ها، پیشگیری از بیماری‌های لثه، بهبود آفت دهان و تازه‌کردن نفس کمک کند. با این حال، دهانشویه‌ها به‌هیچ‌وجه جایگزین مسواک و نخ دندان نیستند و صرفاً باید به‌عنوان بخشی از یک برنامه کامل بهداشت دهان در نظر گرفته شوند.

انتخاب نوع دهانشویه باید بر اساس نیاز فردی (مثلاً مقابله با بوی بد دهان، حساسیت دندانی، آفت یا التهاب لثه) و ترجیحاً با مشورت دندان‌پزشک انجام شود. همچنین رعایت نحوه صحیح استفاده و توجه به محدودیت‌های مصرف (مانند مدت استفاده از دهانشویه‌های کلرهگزیدین) اهمیت زیادی دارد.